Melikşah 1055 tarihinde doğdu. Babası Alparslan, kaabiliyeti ve cesareti ile dikkati çeken Melikşah ile yakından ilgilendi. Melikşah babası ile birlikte küçük yaşta Gürcistan seferine katıldı. Alparslan 1066 tarihinde Melikşahı veliaht tayin etti. 1072 tarihinde Alparslan'ın ölümünden sonra Melikşah hükümdar oldu. Melikşah sultan olduktan sonra babası zamanında vezirlik makamına getirilen Nizamülmülk'ü görevinde bıraktı.Alparslan'ın hükümdar olduğu dönem Büyük Selçuklu Devleti'nin en parlak dönemidir.Babası Alparslan'ın yerine Melikşah'ı 1072 yılında tahta geçti..Tahta geçtiği ilk yıllarda amcası Kavurd yönetimi ele geçirmek için isyan etti.Onu yenerek ülkesinde düzeni sağladı.Bu arada Devletimizindeki iç isyandan faydalanan Gazneli ve Karahanlı Devletleri birleşerek saldırdılar.Bu iki devletide yendiler.Karahanlı Devleti bu mağlubiyetten sonra ikiye ayrıldı.Doğu Karahanlıları Karahitaylar,Batı Karahanlıları Harzemşahlar yıktı.
Melikşah tahta çıktıktan sonra gazneliler ve Karahanlılar Selçuklu topraklarına saldırdı. Ayrıca amcası Kavurd Bey Büyük Selçuklu tahtında hak iddia ederek isyan başlattı. Kavurd'un isyanı vezir Nizamülmülk tarafından bastırıldı. Melikşah daha sonra Karahanlılar ve Gazneliler üzerine sefer düzenledi ve kaybedilen yerleri geri aldı.Melikşah'ın Gürcistan'a yaptığı 3 sefer sonucunda Gürcü Kralı ve bölgedeki diğer mahalli hükümdarlar, Büyük Selçuklu Devletinin hakimiyetini kabul ettiler. Melikşah zamanında Selçuklu komutanları Anadolu Suriye Filistin ve Yemen'de fetihler yaptı. Abbasi halifesi 1087'de Bağdat'a gelen Melikşah'a çeşitli hediyeler verdi. Ayrıca Halife, Melikşah'ı doğunun ve batının sultanı ilan ederek ona iki kılıç kuşattı. Melikşah kızını halife ile evlendirdi.Karahanlı hükümdarının Selçuklu topraklarına saldırması üzerine tekrar Maveraünnehir seferine çıkan Melikşah önce Batı Karahanlıların daha sonra ise Doğu Karahanlıların topraklarını Büyük Selçuklu Devletine dahil etti.
Melikşah zamanında Büyük Selçuklu Devletinin sınırları Akdeniz ve Marmara Denizinden Kaşgar'a, Kafkasya'dan Yemen'e kadar uzanıyordu. Melikşah avlanmayı sever ve alimleri korurdu. Gazali, Kaşgarlı Mahmud ve Ömer Hayyam gibi alim ve şairleri himaye etti. Bağdat'da Sultan Melikşah Camiini yaptırdı. Isfahan'da bir rasathane, çeşitli yerlerde ise kervansaray,köprü,imaret,kale,hisar ve medreseler inşa ettirdi. 1074'de Celali takvimini hazırlattı. Ticaret mallarından alınan vergilerin bazılarını kaldırdı. Ermeni Patriğinin isteği üzerine kiliseleri, manastırları ve rahipleri vergiden muaf tuttu. Hac yollarında su kuyuları açtırdı ve bu yolların emniyetini sağladı.
Ölümü ve sonrasında İç Savaş [değiştir]
En güçlü vezirlerinden Nizamülmülk 1092'de Hasan Sabbah'a bağlı fedailerce öldürülür. Aynı yıl Melikşah da kimliği belirsiz kişilerce öldürülür. Selçuklu işgali altındaki günümüz İran sınırları dahilinde Hasan Sabbah'ın verdiği mücadele bu döneme damga vurmuştur. Melikşah'ın da bu fedailer tarafından veya Nizamülk'ü Melikşah'ın öldürttüğünü düşünen Nizamülmülk'e bağlı askerlerin öldürdüğüne dair belirsizlik vardır. Melikşah'ın ölümünden sonra kardeşi ve dört oğlu arasında taht kavgası başlamıştır. İran'da Mahmud, Anadolu'da Kılıç Arslan, Irak'da Berkyaruk, Horasan'da Ahmed Sencer, Bağdat'da Mehmed Tapar hükümdarlıklarını ilan ettiler. Bölgedeki bu iç savaş hali Birinci Haçlı seferi'nin başarısını artıran bir etken olmuştur.
